Το Σανατόριο της Μάνας - Αποκατάσταση και Επαναξιοποίηση ως Κέντρο Τουρισμού και Αποκατάστασης Αθλητών
Κατηγορία: Ιστορία / Λαογραφία
Εισηγητής: Α. Θανόπουλος
Η παρούσα εισήγηση έχει ως θέμα την παρουσίαση πρότασης αξιοποίησης του Σανατορίου της Μ.Α.Ν.Α.Σ θέμα που παρουσιάστηκε ως διπλωμα-τική εργασία στην σχολή Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π. τον Μάρτιο του 2000 ( από τους Αλ. Θανόπουλο, Ευγ. Τσούλάκου με Επιβλέποντα Καθηγητή Παν. Τουλιάτο, Σύμβουλοι Καθηγητές Ειρ. Εφεσίου, Κ. Μωραίτης )
Το Σανατόριο της Μ.Α.Ν.Α.Σ βρίσκεται σε ένα μοναδικό φυσικό περιβάλλον στο ελατόδασος του Μαινάλου πολύ κοντά στον δρόμο που συνδέει την Βυτίνα με την Δημητσάνα και απέχει από την Αθήνα περίπου 200 χ.μ. (Φωτ. 1).
Πρόκειται για ένα κτίριο το οποίο κτίστηκε το 1937 από Λαγκαδινούς Μαστόρους με λεφτά που συγκέντρωσε η αδελφή του Παύλου Μελά, Άννα από εράνους και χορηγίες απόδημων Ελλήνων με σκοπό τόσο την περίθαλψη των τραυματιών από πολέμους της περιόδου όσο και την φροντίδα αρρώστων και φυματικών φιλοδοξώντας να γίνει το μεγαλύτερο Σανατόριο των Βαλκανίων.
Γι ΄αυτό τον λόγο όπως φαίνεται και από παλιές γκραβούρες τα αρχικά σχέδια έδειχναν ένα κτίριο με δύο δίδυμες πτέρυγες αξονομετρικά τοποθετημένες εκατέρωθεν της κεντρικής εισόδου. Τελικά ολοκληρώθηκε η βορειοανατολική πτέρυγα με την κεντρική είσοδο. Το ατελές του κτιρίου μαρτυρά και η τυφλή δυτική του όψη με τις λίθινες αναμονές. (τις άφησαν προκειμένου να το συνεχίσουν).
Το Σανατόριο είναι κτισμένο με ντόπια γκρίζα ασβεστολιθ9ική πέτρα. Το κτίριο περιλαμβάνει υπόγειο 500 μ2, ισόγειο 660 μ2 και δύο ορόφους από 660 μ2-σύνολο περίπου 2500 μ2. Άλλα χαρακτηριστικά του κτιρίου είναι οι νεοκλασσικές επιρροές (μπορντούρες, φουρούσια, αετώματα) στοιχεία που εμφανίζονται σε κτίρια της αντίστοιχης περιόδου τόσο σε παραδοσιακούς οικισμούς όσο και στην Τρίπολη.
Επίσης σημαντικό κατασκευαστικό χαρακτηριστικό του κτιρίου είναι η χρήση πλακών από οπλισμένο σκυρόδεμα που δίνει τη δυνατότητα για μεγάλα ανοίγματα στους εσωτερικούς χώρους και για τη δημιουργία μπαλκονιών – προβόλων. Κατά την αποτύπωση καταγράφηκαν επίσης : έλλειψη κουφωμάτων, πατωμάτων, πρόχειρη και μεταγενέστερη στέγη, διάβρωση των πλακών των προβόλων έλλειψη σοβάδων, σαθρά εσωτερικά χωρίσματα από τσιμεντότουβλο.
ΚΤΙΡΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ –ΣΕΝΑΡΙΟ
Οι βασικοί παράμετροι που λάβαμε υπ΄όψη μας είναι :
· Το μαγευτικό φυσικό περιβάλλον που δημιουργεί το ελατόδασος και το λίθινο κέλυφος του Σανατορίου.
· Το ιδανικό φυσικό περιβάλλον για προετοιμασία αθλητών με υψόμετρο 1500 μ.
· Η εύκολη πρόσβαση-Η συγκεκριμένη τοποθεσία απέχει λιγότερο από 200 χλμ από την Αθήνα .
· Η έλλειψη στην Ελλάδα αντίστοιχων κέντρων με αποτέλεσμα πολλές ομάδες να φεύγουν στο εξωτερικό για αντίστοιχη προετοιμασία.
· Με βάση τα παραπάνω καταλήξαμε ότι το πιο ιδανικό σενάριο για την αξιοποίηση του Σανατορίου είναι αυτό του κέντρου προετοιμασίας και αποκατάστασης αθλητών.
Αφού ολοκληρώθηκε η έρευνα (βιβλιογραφία και συνεντεύξεις με αρμόδιους από Γενική Γραμματεία Αθλητισμού από το εργομετρικό κέντρο Ο.Α.Κ.Α. παίκτες ομάδων διαφόρων αθλημάτων) καταλήξαμε ότι το κέντρο θα μπορούσε να περιλαμβάνει τα παρακάτω αθλήματα :
· Άρση Βαρών
· Ενόργανη ρυθμική γυμναστική
· Τέννις
· Βόλλευ
· Μπάσκετ
· Αθληματα στίβου
· Μπάντιγκτον
· Πινγκ-Πονγκ
Το Σανατόριο επαναχρησιμοποιήται ως ξενώνας των αθλητών –προπονητών και περιλαμβάνει :
· Διέυθυνση 30 μ2
· Χώρος αναμονής και Reception110 m2
· Κουζίνα 60 μ2
· Τραπεζαρία 140 μ2
· Καθιστικό 80 μ2
· Υποστήριξη κουζίνα
· Λεβητοστάσιο 30 μ2
· Χώρος αποθήκευσης 50 μ2
· Υπνοδωμάτια προσωπικού 24 μ2
· Κελάρι 20 μ2
· Αιθουσα σεμιναρίων-προβολών κινησιοανάλυσης 60 μ2
· Μονόκλινα δωμάτια με εσωτερικό λουτρό των 18 μ2
· 3 Μονόκλινα δωματια με εσωτερικό λουτρό των 18 μ2
· 7 δίκλινα των 21 μ2
· 1 τρίκλινο των 27 μ2
· Χώρος γραμματείας ανελκυστήρας, κλιμακοστάσιο 70 μ2
· Προπονητήριο 1500 μ2
· Αποευτήρια 100 μ2
· Ιατρείο 50 μ2
· Εργομετρικό κέντρο για μέτρηση εκρηκτικότητας δύναμης και αντοχής
· Αίθουσα για βάρη 140 μ2
· Αποθηκευτικός χώρος 200 μ2
· Χώεβητοστασίου –Προπονητηρίου 30 μ2
· Πισίνα αποκατάστασης αθλητών, χαλάρωσης 400 μ2
· Αποδυτήρια πισίνας και αίθουσες μασάζ 230 μ2.
Σημειώνεται ότι το παραπάνω κτιριολογικό δεν αποκλείει την λειτουργία του κέντρου ως Ξενοδοχείου - Resort κατά τους υπόλοιπους μήνες δεδόμένου ότι η περίοδος προετοιμασίας των αθλητών γίνεται κατά την διάρκεια του καλοκαιριού.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΛΥΣΗΣ
Μία από τις βασικές παραμέτρους για την πραγματοποίηση της σύνθεσης είναι η ένταξη του κτιριακού συνόλου στη φύση δεδομένου μάλιστα ότι το Σανατόριο είναι ένα κτίριο επιβλητικό και "βαρύ". Έτσι δημιουργήθηκε ο όρος κτίριο-τοπίο σύμφωνα με τον οποίο αναπτύσσεται η σύνθεση :
Δημιουργείται ένας τοίχος άξονας ο οποίος εξασφαλίζει τη σύνδεση του Σνατορίου με το προπονητήριο μέσω ενός λαιμού και ευθείας στεγασμένης πορείας. Ο διάδρομος κατά μήκος του τοίχου δημιουργείται με την εξάρτηση μεταλλικού σκελετού από τον μπετονένιο τοίχο ενώ υπάρχει και ράμπα για την μετακίνηση των αναπήρων. Η πορεία αυτή οδηγεί στο φουαγέ του προπονητηρίου και από εκεί στο εργομετρικό, στο ιατρείο, στα απόδυτήρια και στον χώρο προπόνησης.Η δυτική πλευρά του προπονητηρίου διαμορφώνεται κατά ένα μέρος με τοίχο από Beton σε τεθλασμένη ανάπτυξη (ο τοίχος-γυρνάει και θρυμματίζεται) και κατά το υπόλοιπο με φυσικό βράχο κατά το φυσικό ανάγλυφο.
Η πισίνα τοποθετείται μπροστά από το Σανατόριο στεγασμένη με φυτεμένο δώμα όπως και τα αποδυτήρια που την υποστηρίζουν.Η σύνδεσή της εξασφαλίζεται με κλειστή πορεία πάνω στη χάραξη του υπάρχοντος πέτρινου αναλληματικού τοίχου και κάθετα στον βασικό τοίχο από beton.
Σε ότι αφορά το στέγαστρο του προπονητηρίου αυτό είναι κατακερματισμένο σε τριγωνικά επίπεδα, καλυμμένα με οξειδωμένο χαλκό για καλύτερη ενταξή του στο περιβάλλον. Τα αποδυτήρια σκεπάζονται με φυτεμένα δώματα.
Στο Σανατόριο παύει να χρησιμοποιείται ως κύρια είσοδος αυτής της νότιας όψης η οποία μένει ως έχει συνδέοντας το Σανατόριο με τους υπάιθριους χώρους αλλά η είσοδος της ανατολικής όψης που είναι εύκολα προσβάσιμη και κοντά στο χώρο του PARKING.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Από τα παραπάνω είναι εξώφθαλμο ότι το κτίριο σε συνδυασμό με το φυσικό περιβάλλον απότελεί ένα κρυμμένο θησαυρό της ορεινής Αρκαδίας και χρίζει επιτακτικής ανάγκης η αποκατάσταση και η άμεση αξιοποιησή του. Το συγκεκριμένο σενάριο είναι και βιώσιμο (υπάρχει μελέτη βιωσιμότητας) και η προτεινόμενη αρχιτεκτονίκη σύνθεση όχι μόνο αναδεικνύει το κτίριο και εντάσσεται πλήρως στο φυσικό περιβάλλον, αλλά δίνει προστιθέμενη αξία (adding value) συνολικά στην περιοχή της ορεινής Γορτυνίας.
Αλέξανδρος Θανόπουλος
Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Msc CEM U.C.L.
Το Σανατόριο της Μ.Α.Ν.Α.Σ βρίσκεται σε ένα μοναδικό φυσικό περιβάλλον στο ελατόδασος του Μαινάλου πολύ κοντά στον δρόμο που συνδέει την Βυτίνα με την Δημητσάνα και απέχει από την Αθήνα περίπου 200 χ.μ. (Φωτ. 1).Πρόκειται για ένα κτίριο το οποίο κτίστηκε το 1937 από Λαγκαδινούς Μαστόρους με λεφτά που συγκέντρωσε η αδελφή του Παύλου Μελά, Άννα από εράνους και χορηγίες απόδημων Ελλήνων με σκοπό τόσο την περίθαλψη των τραυματιών από πολέμους της περιόδου όσο και την φροντίδα αρρώστων και φυματικών φιλοδοξώντας να γίνει το μεγαλύτερο Σανατόριο των Βαλκανίων.
Γι ΄αυτό τον λόγο όπως φαίνεται και από παλιές γκραβούρες τα αρχικά σχέδια έδειχναν ένα κτίριο με δύο δίδυμες πτέρυγες αξονομετρικά τοποθετημένες εκατέρωθεν της κεντρικής εισόδου. Τελικά ολοκληρώθηκε η βορειοανατολική πτέρυγα με την κεντρική είσοδο. Το ατελές του κτιρίου μαρτυρά και η τυφλή δυτική του όψη με τις λίθινες αναμονές. (τις άφησαν προκειμένου να το συνεχίσουν).
Το Σανατόριο είναι κτισμένο με ντόπια γκρίζα ασβεστολιθ9ική πέτρα. Το κτίριο περιλαμβάνει υπόγειο 500 μ2, ισόγειο 660 μ2 και δύο ορόφους από 660 μ2-σύνολο περίπου 2500 μ2. Άλλα χαρακτηριστικά του κτιρίου είναι οι νεοκλασσικές επιρροές (μπορντούρες, φουρούσια, αετώματα) στοιχεία που εμφανίζονται σε κτίρια της αντίστοιχης περιόδου τόσο σε παραδοσιακούς οικισμούς όσο και στην Τρίπολη.
Επίσης σημαντικό κατασκευαστικό χαρακτηριστικό του κτιρίου είναι η χρήση πλακών από οπλισμένο σκυρόδεμα που δίνει τη δυνατότητα για μεγάλα ανοίγματα στους εσωτερικούς χώρους και για τη δημιουργία μπαλκονιών – προβόλων. Κατά την αποτύπωση καταγράφηκαν επίσης : έλλειψη κουφωμάτων, πατωμάτων, πρόχειρη και μεταγενέστερη στέγη, διάβρωση των πλακών των προβόλων έλλειψη σοβάδων, σαθρά εσωτερικά χωρίσματα από τσιμεντότουβλο.
ΚΤΙΡΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ –ΣΕΝΑΡΙΟ
Οι βασικοί παράμετροι που λάβαμε υπ΄όψη μας είναι :
· Το μαγευτικό φυσικό περιβάλλον που δημιουργεί το ελατόδασος και το λίθινο κέλυφος του Σανατορίου.
· Το ιδανικό φυσικό περιβάλλον για προετοιμασία αθλητών με υψόμετρο 1500 μ.
· Η εύκολη πρόσβαση-Η συγκεκριμένη τοποθεσία απέχει λιγότερο από 200 χλμ από την Αθήνα .
· Η έλλειψη στην Ελλάδα αντίστοιχων κέντρων με αποτέλεσμα πολλές ομάδες να φεύγουν στο εξωτερικό για αντίστοιχη προετοιμασία.
· Με βάση τα παραπάνω καταλήξαμε ότι το πιο ιδανικό σενάριο για την αξιοποίηση του Σανατορίου είναι αυτό του κέντρου προετοιμασίας και αποκατάστασης αθλητών.
Αφού ολοκληρώθηκε η έρευνα (βιβλιογραφία και συνεντεύξεις με αρμόδιους από Γενική Γραμματεία Αθλητισμού από το εργομετρικό κέντρο Ο.Α.Κ.Α. παίκτες ομάδων διαφόρων αθλημάτων) καταλήξαμε ότι το κέντρο θα μπορούσε να περιλαμβάνει τα παρακάτω αθλήματα :· Άρση Βαρών
· Ενόργανη ρυθμική γυμναστική
· Τέννις
· Βόλλευ
· Μπάσκετ
· Αθληματα στίβου
· Μπάντιγκτον
· Πινγκ-Πονγκ
Το Σανατόριο επαναχρησιμοποιήται ως ξενώνας των αθλητών –προπονητών και περιλαμβάνει :· Διέυθυνση 30 μ2
· Χώρος αναμονής και Reception110 m2
· Κουζίνα 60 μ2
· Τραπεζαρία 140 μ2
· Καθιστικό 80 μ2
· Υποστήριξη κουζίνα
· Λεβητοστάσιο 30 μ2
· Χώρος αποθήκευσης 50 μ2
· Υπνοδωμάτια προσωπικού 24 μ2
· Κελάρι 20 μ2
· Αιθουσα σεμιναρίων-προβολών κινησιοανάλυσης 60 μ2
· Μονόκλινα δωμάτια με εσωτερικό λουτρό των 18 μ2
· 3 Μονόκλινα δωματια με εσωτερικό λουτρό των 18 μ2
· 7 δίκλινα των 21 μ2
· 1 τρίκλινο των 27 μ2
· Χώρος γραμματείας ανελκυστήρας, κλιμακοστάσιο 70 μ2
· Προπονητήριο 1500 μ2
· Αποευτήρια 100 μ2
· Ιατρείο 50 μ2
· Εργομετρικό κέντρο για μέτρηση εκρηκτικότητας δύναμης και αντοχής
· Αίθουσα για βάρη 140 μ2
· Αποθηκευτικός χώρος 200 μ2
· Χώεβητοστασίου –Προπονητηρίου 30 μ2
· Πισίνα αποκατάστασης αθλητών, χαλάρωσης 400 μ2
· Αποδυτήρια πισίνας και αίθουσες μασάζ 230 μ2.
Σημειώνεται ότι το παραπάνω κτιριολογικό δεν αποκλείει την λειτουργία του κέντρου ως Ξενοδοχείου - Resort κατά τους υπόλοιπους μήνες δεδόμένου ότι η περίοδος προετοιμασίας των αθλητών γίνεται κατά την διάρκεια του καλοκαιριού.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΛΥΣΗΣ
Μία από τις βασικές παραμέτρους για την πραγματοποίηση της σύνθεσης είναι η ένταξη του κτιριακού συνόλου στη φύση δεδομένου μάλιστα ότι το Σανατόριο είναι ένα κτίριο επιβλητικό και "βαρύ". Έτσι δημιουργήθηκε ο όρος κτίριο-τοπίο σύμφωνα με τον οποίο αναπτύσσεται η σύνθεση :
Δημιουργείται ένας τοίχος άξονας ο οποίος εξασφαλίζει τη σύνδεση του Σνατορίου με το προπονητήριο μέσω ενός λαιμού και ευθείας στεγασμένης πορείας. Ο διάδρομος κατά μήκος του τοίχου δημιουργείται με την εξάρτηση μεταλλικού σκελετού από τον μπετονένιο τοίχο ενώ υπάρχει και ράμπα για την μετακίνηση των αναπήρων. Η πορεία αυτή οδηγεί στο φουαγέ του προπονητηρίου και από εκεί στο εργομετρικό, στο ιατρείο, στα απόδυτήρια και στον χώρο προπόνησης.Η δυτική πλευρά του προπονητηρίου διαμορφώνεται κατά ένα μέρος με τοίχο από Beton σε τεθλασμένη ανάπτυξη (ο τοίχος-γυρνάει και θρυμματίζεται) και κατά το υπόλοιπο με φυσικό βράχο κατά το φυσικό ανάγλυφο.
Η πισίνα τοποθετείται μπροστά από το Σανατόριο στεγασμένη με φυτεμένο δώμα όπως και τα αποδυτήρια που την υποστηρίζουν.Η σύνδεσή της εξασφαλίζεται με κλειστή πορεία πάνω στη χάραξη του υπάρχοντος πέτρινου αναλληματικού τοίχου και κάθετα στον βασικό τοίχο από beton.
Σε ότι αφορά το στέγαστρο του προπονητηρίου αυτό είναι κατακερματισμένο σε τριγωνικά επίπεδα, καλυμμένα με οξειδωμένο χαλκό για καλύτερη ενταξή του στο περιβάλλον. Τα αποδυτήρια σκεπάζονται με φυτεμένα δώματα.
Στο Σανατόριο παύει να χρησιμοποιείται ως κύρια είσοδος αυτής της νότιας όψης η οποία μένει ως έχει συνδέοντας το Σανατόριο με τους υπάιθριους χώρους αλλά η είσοδος της ανατολικής όψης που είναι εύκολα προσβάσιμη και κοντά στο χώρο του PARKING.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Από τα παραπάνω είναι εξώφθαλμο ότι το κτίριο σε συνδυασμό με το φυσικό περιβάλλον απότελεί ένα κρυμμένο θησαυρό της ορεινής Αρκαδίας και χρίζει επιτακτικής ανάγκης η αποκατάσταση και η άμεση αξιοποιησή του. Το συγκεκριμένο σενάριο είναι και βιώσιμο (υπάρχει μελέτη βιωσιμότητας) και η προτεινόμενη αρχιτεκτονίκη σύνθεση όχι μόνο αναδεικνύει το κτίριο και εντάσσεται πλήρως στο φυσικό περιβάλλον, αλλά δίνει προστιθέμενη αξία (adding value) συνολικά στην περιοχή της ορεινής Γορτυνίας.
Αλέξανδρος Θανόπουλος
Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Msc CEM U.C.L.
ΚΜ wrote:
Το Σανατόριο της ΜΑΝΑΣ, οχι Μ.Α.Ν.Α.Σ, ονομάστηκε έτσι πρός τιμήν της Άννας Παπαδοπούλου, αδελφής του Πάυλου Μελά, που ήταν γνωστή ως "η Μάνα του Στρατιώτη".
Η ιδέα για το Σανατόριο ήταν της ίδιας, είχε δε δηλώσει στην εφημερίδα ΜΟΡΕΑΣ της Τριπόλεως την Κυριακή 9 Νοεμβρίου του 1930 "Το Σανατόριο είναι εκείνο που απεφάσισα να κάμω, όταν στο 1919 υπηρετούσα στο Αιδίνι, και έπαθε αιμόπτυσιν ο Γιανης Ανδρουλάκης, συνάδελφος μου εκ Ρεθύμνης Κρήτης"
Στούς εράνους της Μάνας, για την ίδρυση του Σανατορίου έδωσαν οι Ελληνες της Αιγύπτου 1.833.121 δραχμές, οι Ελληνες της Αμερικής 3.485.675 δραχμές και οι αδελφοί Γεώρ. και Δημ. Σπετσερόπουλος 1.220.000 δραχ.
Σύμφωνα με τα σχέδια και της τότε δηλώσεις, περίμεναν μόνον την εκτέλεση της υπόσχεσης των Αχέπανς, 50.000 δολάρια,για να κτιστεί και η άλλη πτέρυγα.
Τα παραπάνω, που κάποια απ'τα στοιχεία διάβασα στην περιοδική έκδοση "Τα Μαγούλιανα" του συλλόγου Μαγουλιανιτών, αναφέρω για την ιστορία, το θέμα είναι τι κάνουμε τώρα όπου κανένας φορέας δεν δείχνει το παραμικρό ενδιαφέρον για την αξιοποίηση του κτιρίου η ακόμα και για την ίδια του την ύπαρξη.
Τα Μαγούλιανα, παλιά ως κοινότητα και τώρα μέσα απο τον Δήμο της Βυτίνας, αλλά και μέσα απο τους συλλόγους τους,
πάντα προσπαθούσαν να βρούν μια άκρη για να σωθεί το κτίριο και να αξιοποιηθεί, παντού και πάντα οι πόρτες κλειστές.
Φοβάμαι όμως οτι το θέμα δεν θα μας απασχολεί ακόμα για πολύ, η μεταγενέστερη πρόχειρη στέγη, όπως την περιγράφει ο κ. Θανόπουλος, έχει πλέον καταρεύσει, η ολική καταστροφή του κτιρίου είναι θέμα χρόνου.
Ακούει κανείς.
Κωνσταντίνος Β. Μαρίτσας
Μαγούλιανα.